دونمونه از داوریهاى على (ع )در عصرخلافتابوبکر

الف : عدم اجراىحدّ در مورد شرابخوار جاهل
از طریق روایات سنّى و شیعه نقل شده : مردى را کهشراب خورده بود، نزد ابوبکر آوردند، او تصمیم گرفت تا حد شرابخوارى (هشتاد تازیانه(را بر او جارى سازد. شرابخوار گفت : من به حرام بودن شراب تاکنون آگاه نبودم .ابوبکر دست نگهداشت و نمى دانست که چه کند؟ شخصى از حاضران اشاره کرد که دراین باره از على (علیه السلام ) سؤ ال شود. ابوبکر شخصى را به حضور على (علیهالسلام ) فرستاد که جواب این سؤ ال را بگیرد.امیرمؤ منان على (علیه السلام ) فرمود:دو مرد مورد اطمینان از مسلمینرا دستور بده به میان مجالس مهاجر و انصار برود و آن شرابخوار را نیز با خود ببرندو مسلمین را سوگند بدهند که آیا شخصى آیه حرمت شرابخوار را و یا سخن پیامبر (صلّىاللّه علیه و آله و سلّم ) در مورد حرام بودن شراب را بر این شخص خوانده اند و خبرداده اند یا نه ؟ اگر دو مرد از مسلمین گواهى دادند که آیه تحریم شراب را براى اوخوانده اند و یا سخن پیامبر (صلّى اللّه علیه و آله و سلّم ) در مورد تحریم شراب رابه گوش او رسانده اند، حدّ را بر او جارى ساز وگرنه او را توبه بده و سپس آزادش کن .ابوبکر همین کار را انجام داد،هیچ کس از مهاجر و انصار گواهى نداد که آیه قرآن و یا سخن پیامبر (صلّى اللّه علیهو آله و سلّم ) پیرامون حرمت شراب را براى او خوانده باشد، ابوبکر او را توبه داد وسپس آزادش نمود و به این ترتیب قضاوت على (علیه السلام ) را پذیرفت .

ب : سؤ الاز معناى کلمه اى در قرآن
از ابوبکر سؤ ال شد معناى این آیه چیست که خداوند درقرآن مى فرماید:(وَفاکِهَةً وَاَبّاً(   ابوبکر معناىاَبّْرا ندانست و گفت کدام آسمان بر من سایه افکند؟ و یا کدامزمین مرا به پشت گیرد، یا چه کنم در مورد کتاب خدا که چیزى را ندانسته بگویم ، امافاکهةکه معناى آن را مى دانیم (یعنى میوه ) اما معناىاَبّْرا خدا داناتر است .سخن ابوبکر به سمع على (علیهالسلام ) رسید فرمود:عجبا! آیا او نمىداند کهاَبّیعنى علوفه و چراگاه ؟! و قول خداوند که مىفرماید:(وَفاکِهَةً وَاَبّاً ) بیانگر شمردن نعمتهاى الهى بر بندگانش است ،نعمتهایى از غذا که براى آنان و حیواناتشان آفریده است که به وسیله آن ، جان خود رازنده نگه مى دارند و بدن خود را نیرومند مى سازند. (فاکهة یعنى: میوه ها براى انسانها، اَبّ یعنى: علوفه وچراگاه براى حیوانات .

دو نمونه از قضاوتهای علی در عصر خلافت عمر

نجات زن دیوانه
در روایات آمده است که : در زمانخلافتعمر بن خطاب  مردى با زن دیوانه اى زنا کرد، گواهان عادل بر این مطلبگواهى دادند، عمر دستور داد تا به آن زن ، حدّ بزنند، ماءمورین ، آن زن را مى بردندتا حدّ (صد تازیانه ) را بر او جارى کنند.على (علیه السلام ) در مسیر، او رادید و فرمود:زن دیوانه از فلان قبیلهچه کرده بود که او را مى بردند؟
شخصى به على (علیه السلام ) گفت :مردى با این زن زنا کرده و فرار نموده است و گواهان عادلگواهى بر این کار داده اند، عمر دستور جارى ساختن حدّ (تازیانه ) بر این زن دادهاست .على (علیه السلام ) فرمود:این زن را به نزد عمر رد کنید وبه عمر بگویید: آیا نمى دانى که این زن دیوانه از فلان طایفه است و پیامبر (صلّىاللّه علیه و آله و سلّم ) فرمود:رُفِعَ الْقَلَمُ عَنِ الْمَجْنُونِ حَتّىیُفِیقُ؛ قلم تکلیف از دیوانه برداشته شده تا خوب شود.این زن عقل خود را از دست داده است ، پس مجازات ندارد. آن زن را نزد عمر برگرداندند وگفتار على (علیه السلام ) را به عمر رساندند عمر گفت :خدا در کار على (علیه السلام ) گشایشدهد، نزدیک بود با جارى ساختن حد بر این زن ، هلاک گردم، سپس زن را آزاد کرد و گفت :لَوْلا عَلِىُّ لَهَلَکَ عُمَرُ؛ اگر على (علیه السلام( نبود، عمر هلاک مى شد.

نجات زنحامله :زن حامله اى را نزد عمر بن خطاب آوردند که زنا کرده بود، عمر دستور دادتا او را سنگسار کنند، على (علیه السلام ) فرمود: فرضا تو بر این زن - بخاطر گناهشتسلّط داشته باشى ، ولى چه تسلّطى بر کودک او در رحمش دارى ؟ با اینکه خداوند درقرآن مى فرماید: (وَلا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ اُخْرى ... ) هیچ گنهکارى بارگناه  دیگرى را بر دوش نمى کشد.عمرگفت :لا عِشْتُ لِمُعْضَلَةٍ لایَکُونُلَها اَبُوالْحَسَنِ؛ در هیچ کار دشوارى زنده نباشم که ابوالحسن (علیه السلام ) درآنجا نباشد.سپس عمر گفت :با این زن چگونه رفتار کنم ؟.على (علیه السلام ) فرمود:او را نگهدار که بچه اش متولّد شود و پس ازآن اگر سرپرستى براى بچّه اش یافت ، آنگاه حدّ الهى را بر او جارى کن .عمر با دریافت این دستور، شادمان شد وطبق آن رفتار کرد.

 حلّ مشکل با قرعه
وقتى على (علیه السلام ) به یمن رفت و در آنجا استقرار یافت و بهحکومت و داورى از جانب رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله و سلّم ) پرداخت ، دو مردبراى داورى نزد آن حضرت آمدند، آنان با شرکت هم کنیزکى را خریده بودند و به طورمساوى هرکدام مالک نیمى از او بودند، آنان بر اثر جهل به احکام ، هردو در طُهر واحد (فاصله بین دو خون حیض ) با او آمیزش کردند، به خیال اینکهاین کار جایز است و این ناآگاهى به مسایل از آن جهت بود که آنان تازه مسلمان بودندو اطّلاعاتشان به احکام دین ، اندک بود.آن کنیز، حامله شد و سپس پسرى از اومتولّد شد و آن دو نفر در مورد آن پسر نزاع کردند و هریک از آنان مى گفت من پدر اوهستم و او پسر من است ، به حضور على ( علیه السلام ) آمده و از آن حضرت خواستند تاداورى کند.على (علیه السلام ) آن پسر را بین آن دو نفر قرعه زد، قرعه به نامیکى از آنان افتاد و على ( علیه السلام ) آن پسر را به او واگذار کرد و او را الزامکرد که نصف قیمت آن پسربچه را اگر برده است به شریک خود بپردازد و فرمود:اگر مى دانستم شما از روى آگاهى دست به اینکار زدید (و آمیزش حرام را انجام دادید) در مجازات شما، سختگیرى بیشتر مى نمودم.خبر این داستان به پیامبر (صلّىاللّه علیه و آله و سلّم ) رسید، پیامبر (صلّى اللّه علیه و آله و سلّم ) صحّتداورى على (علیه السلام ) را امضا کرد و همین داورى را در اسلام مقرّر کرد و سپسفرمود:)) اَلْحَمْدُ للّهِِ الَّذىجَعَلَ مِنّا اَهْلَ الْبَیْتِ مَنْ یَقْضِى عَلى سُنَنِ داوُدَ (علیه السلام) وَسَبِیلِهِ فِى الْقَضاءِ( (.حمد و سپاس خداوندى را که در میان ما خانداننبوّت ، کسى را قرار داد که طبق سنّت و روش حضرت داوود (علیه السلام ) قضاوت مىکند.یعنى قضاوت او بر اساس الهامالهى است که همسان وحى است و داورى على ( علیه السلام ) همانند آن است که دستورصریح از طرف خدا آمده باشد.